Mensen met een handicap zijn vaker zelfstandig ondernemer!
Onlangs publiceerde Eline Jammaers, onderzoekster aan de UHasselt, over zelfstandigen met een handicap. En de resultaten zijn opmerkelijk. In tegenstelling tot wat algemeen verwacht wordt zijn er in verhouding meer personen met een handicap die zelfstandig ondernemer worden.
In de studie onderzoekt Eline Jammaers op basis van kwalitatief onderzoek welke plaats mensen met een handicap op de arbeidsmarkt innemen als zelfstandig ondernemer. Want naast werknemer in loondienst zijn er ook vele duizenden mensen werkzaam als zelfstandig ondernemer.
Eline Jammaers publiceerde reeds eerder rond het thema arbeidsmarkt en handicap. In de beeldvorming rond mensen met een handicap zijn er talrijke problemen. Sinds de ondertekening van het VN-Verdrag inzake de Rechten van personen met een handicap is de focus verschoven van een medische kijk op handicap naar een sociaal-culturele focus.
Er zijn voldoende vaststellingen om aan te tonen dat de arbeidsmarkten niet voldoende zijn ‘geopend’ om degenen die als ‘anders’ worden beschouwd, hartelijk te verwelkomen. Illustraties vinden we in lagere arbeidsparticipatie, laaggeschoold werk van lage kwaliteit, oververtegenwoordiging in deeltijdwerk, lagere lonen en een glazen plafond.
Om deze positie te verklaren wordt gewezen op de verschillende modellen. Dat zijn verschillende manieren om te kijken naar handicap. Terwijl een individueel model van handicap zoekt naar de oorzaak van sociaal-economische achterstelling binnen het individu met een handicap, zoekt een sociaal model van handicap naar verklaringen in de sociale omgeving.
In het eerste model worden lichamelijke en cognitieve afwijkingen van de norm gezien als de oorzaak van het nadeel, terwijl in het tweede model sociale en politieke structuren verantwoordelijk worden gehouden voor het invalideren van mensen met een beperking. Het theoretisch kader dat hier het meest in lijn is met het culturele model, is 'ableism'. Dat is een nieuwe lens om de mechanismen van uitsluiting en ondergeschiktheid van gehandicapten op de werkplek te begrijpen.
Het is dus belangrijk om als onderzoeker bewust te zijn van de manier hoe je naar de werkelijkheid kijkt. In de studie rond zelfstandig ondernemerschap komen resultaten naar boven die je vanuit een “oude” visie op handicap niet kan ontdekken. Deze studie levert dus een mooie bijdrage om de beeldvorming rond handicap te wijzigen in positieve zin. En legt ook zaken bloot die van belang zijn om de arbeidsparticipatie van mensen met een handicap te verhogen.
Vaststellingen uit het onderzoek
Er zijn veel mensen met een handicap actief als ondernemer. Bovendien zien ze problemen die anderen niet zo snel zien en komen met creatieve oplossingen.
Eline Jammaers geeft ook mooie voorbeelden: een programmeur die zelf dyslexie heeft en een software ontwikkeld heeft op maat van kinderen met leesproblemen, een slechtziende vrouw die make-up workshops geeft aan mensen die geen spiegel kunnen gebruiken, het zijn maar enkele voorbeelden van ondernemers die zelf een beperking hebben.
Onderzoekster Eline Jammaers van de UHasselt: “Van mensen met een beperking leeft nog altijd het stereotiepe beeld dat ze niet zelfstandig zijn, maar ze zijn oververtegenwoordigd binnen de groep van ondernemers.”
Er zijn ook een aantal redenen waarom mensen met een handicap ondernemer worden. “Er zijn in verhouding meer ondernemers mét een beperking dan zonder”, vertelt Jammaers. “Ze vinden het makkelijker om hun eigen uren te bepalen, omwille van de noden die zij hebben op vlak van gezondheid. Ze kunnen zelf kiezen wanneer ze een pauze nemen en hoeveel uren ze werken.”
Ondernemers die zelf een beperking hebben, komen ook met producten op de markt die niet zo voor de hand liggen. “Ze zien opportuniteiten die anderen niet zien”, aldus Eline Jammaers.
Deze conclusies kunnen het advies van de commissie diversiteit van de SERV dat is uitgebracht in 2018 versterken. Uit dat onderzoek bleek dat er nog diverse terreinen waren waar er vooruitgang kan worden geboekt. Bepaalde sectoren, zoals verzekeringen en banken werken met een “oud model” van handicap. Dat maakt dat er grote drempels ontstaan als je als zelfstandig ondernemer aan de slag wil. Naast het advies, met beleidsaanbevelingen, was er op hetzelfde moment een onderzoek van de stichting Innovatie en Arbeid van de SERV.